Otwarte Dane Badawcze

Dane badawcze (Research Data) są to zarejestrowane materiały o charakterze faktograficznym (dane liczbowe, dokumenty tekstowe, notatki, kwestionariusze, nagrania audio i wideo, fotografie, modele matematyczne, algorytmy, oprogramowanie, wyniki symulacji komputerowych, protokoły laboratoryjne, opisy metodologiczne itp.), powszechnie uznawane przez społeczność naukową za niezbędne do oceny wyników badań naukowych.

Dzielą się one na:
Dane badawcze surowe (uzyskane bezpośrednio w wyniku zastosowania narzędzia badawczego) nieprzeanalizowane zgromadzone na potrzeby realizowanych projektów/zadań, oraz dane, które poddane zostały obróbce. Proces gromadzenia, przetwarzania, przechowywania danych oraz późniejsze udostępnianie jest procesem, który należy odpowiednio rozplanować aby móc prawidłowo tymi danymi zarządzać w tym celu należy sporządzić Plan zarządzania danymi (Data Management Plan, DMP) który określa, w jaki sposób dane badawcze powstałe w trakcie realizacji projektu badawczego mają być zarządzane, zarówno w czasie jego trwania, jak i po zakończeniu.
Otwarte dane badawcze (open research data) to dane, do których każdy ma dostęp. Mogą one zostać ponownie wykorzystane, modyfikowane i redystrybuowane. Udostępnienie danych w otwartym dostępie jest również ważne dla umożliwienia ich wykorzystania przez innych badaczy. Nie zawsze bowiem prowadzone badania naukowe wymagają unikalnego zbioru danych wytworzonych pod kątem tego badania.

Narzędzia do tworzenia Data Management Plan

  • DMP Tool - narzędzie przygotowujące szablony DMP dostosowane do wymagań amerykańskich grantodawców;
  • DMP online - narzędzie bardzo podobne do DMPtool zawierające jednak bazę instytucji finansującej naukę z Wielkiej Brytanii;

20 czerwca 2019 r. Parlament Europejski i Rada (UE) przyjęły Dyrektywę w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Regulacja stanowi, że państwa członkowskie mają zapewnić możliwość ponownego wykorzystania:

  • dokumentów organów sektora publicznego,
  • dokumentów przedsiębiorstw publicznych,
  • danych badawczych.
W praktyce oznacza to, iż dane wytworzone, które zostały sfinansowane ze środków publicznych powinny mieć możliwość ich ponownego wykorzystania zarówno do celów niekomercyjnych jak i komercyjnych.

 

Deponowanie Danych Badawczych

Repozytorium instytucjonalne Polskiej Platformy Medycznej dostępne pod adresem internetowym https://ppm.umed.wroc.pl/ zapewnia długoterminową archiwizację danych badawczych. Sam proces deponowania jest prosty i intuicyjny. Logowanie – login oraz hasło stanowią dane jak do poczty uczelnianej. Deponować mogą tylko osoby zalogowane. Po zdeponowaniu powstanie wersja robocza zbioru danych, która będzie wymagała weryfikacji i zatwierdzenia przez redaktora PPM. Istotne jest zapisanie danych w odpowiednim formacie tak aby były zrozumiałe zarówno dla ludzi jak i dla maszynowego odczytywania plików. Zalecany otwarty format danych pozwoli uniknąć konieczności korzystania z komercyjnego oprogramowania.

Dane badawcze należy prawidłowo opisać za pomocą metadanych zawierających nazwisko autora, tytuł naukowy, zakres czasowy, obszar badań. Dobrze przygotowane metadane umożliwią nam scharakteryzowanie danych badawczych tak aby potencjalny użytkownik wiedział jakiego rodzaju są to dane. Istotny jest również wybór licencji, na podstawie której dane będą udostępnione, rekomenduje się korzystanie z otwartych licencji Creative Commons. Autor deponujący dane badawcze odpowiada za uzyskanie wszelkich zgód na udostępnienie danych, jak również odpowiada za anonimizację danych osobowych wrażliwych.

Nie ma limitu liczby jednorazowo przesyłanych plików. Wielkość przesyłanych plików nie powinna przekraczać 5 GB.

Dane badawcze zgromadzone na Polskiej Platformie Medycznej są indeksowane w międzynarodowych repozytoriach m.in Re3data.org

W składaniu wniosku aplikacyjnego o granty NCN przy tworzeniu Planu Zarządzania Danymi (Data Management Plan, DMP) zalecamy wskazywanie Polskiej Platformy Medycznej jako repozytorium danych badawczych.

 

Polecane materiały

Krótki poradnik „Dane badawcze w pigułce”, opracowany przez zespół PPM, przedstawia wybrane zagadnienia, z którymi warto się zapoznać przed opracowaniem DMP i udostępnieniem danych badawczych, informuje jak je przechowywać i jak nimi zarządzać.

Wytyczne NCN odnośnie przygotowania Data Management Plan (DMP)

Projekt „Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych”